اخلاق سازمانی چیست و چطور آن را در سازمان پیاده کنیم؟
زمان تقریبی مطالعه: 10 دقیقه
همه ما در زندگی خود با مفهوم اخلاق و انتخابهای اخلاقی روبرو می‌شویم. از این منظر وقتی از اخلاق صحبت می‌کنیم، منظورمان استاندارهای اخلاقی است که به ما می‌گویند چه کاری بد و چه کاری خوب است. اخلاق سازمانی هم در مورد همین پرسش‌ها صحبت میکند. با این تفاوت که مربوط به رفتارها و انتخاب‌هاییست که سازمانها یا کارکنان آنها انجام می‌دهند و تمامی افراد سازمان اعم از مدیران و کارکنان را دربرمیگیرد. برای آشنایی با تعریف اخلاق سازمانی و راه‌های پیاده‌سازی آن در سازمان با این مقاله و وبلاگ فراگستر همراه باشید.
مشاهده فهرست مطالب
تعریف اخلاق سازمانی چیست؟
هدف از اخلاق سازمانی ارتقای ارزشهای غیراقتصادی-اجتماعی است. این نوع اخلاق درباره درست یا نادرست بودن رفتارهای یک سازمان در ارتباط آن با سایر ذی‌نفعان (از جمله مشتریان و کارکنان سازمان) و همچنین اثرات ناشی از خدمات یا محصولات آن است. بنابراین می‌توان گفت اخلاق سازمانی یک تئوری درباره ارزشهای اخلاقی و همچنین درباره به کارگیری استانداردهای اخلاقی در سازمانها و کسب و کارها است.
چرا رعایت اخلاق در سازمان اهمیت دارد؟
برخی از دلایلی که باعث اهمیت رعایت اخلاق در سازمان می‌شوند، عبارتند:
- رعایت اخلاق سازمانی، از هزینه‌های اضافی برای جبران خطاها پیشگیری میکند. شرکت‌هایی که مقررات را رعایت می‌کنند و وظایف خود را نسبت به دولت و مصرف‌کنندگان انجام می‌دهند، از هزینه‌های حقوقی و مالی این نوع خطاها در امان می‌مانند.
- اخلاق سازمانی خاصیتی دوسویه دارد. به این معنی که وقتی سازمان حقوق کارکنان و مصرف‌کنندگان را رعایت میکند، آنها نیز تمایل بیشتری برای احترام به حقوق سازمان خواهند داشت.
- اخلاق سازمانی از اعتبار کسب و کار شما محافظت میکند. با توسعه اینترنت و عمیق‌تر شدن ارتباطات، رفتار سازمانها بیش از پیش در برابر چشمان مصرف‌کنندگان قرار گرفته است. هرگونه خطا و کم‌کاری از سوی سازمان نسبت به مصرف‌کنندگان و حقوق آنها، نه تنها می‌تواند باعث از دست دادن مشتریان شود، بلکه در درازمدت به اعتبار سازمان لطمه‌های سنگینی وارد میکند.
- اخلاق سازمانی، توانایی و عملکرد سازمان را در راستای انجام “مسئولیت اجتماعی سازمان” بهبود می‌بخشد. مسلما شما نمی‌توانید از سازمانی که حقوق مصرف‌کنندگان خود را رعایت نمی‌کند، انتظار داشته باشید به منافع سایر اعضای جامعه و مسئولیت‌هایش در برابر آنها اهمیت دهد.
- رعایت قواعد و ارزشهای اخلاقی در سازمان، تصمیم‌گیری‌ها را ساده‌تر و هوشمندانه‌تر میکند. مدیران سازمان‌هایی که ارزشهای اخلاقی دقیقی دارند، راحتتر می‌توانند تبعات تصمیمات خود را ارزیابی کنند و کمتر دچار خطا یا تردید خواهند شد.
- عدم رعایت اخلاق در سازمان، منجر به افزایش فساد در سازمان و در جامعه خواهد شد. در چنین شرایطی عواقب فساد می‌تواند دامان سازمانها را نیز بگیرد و دامنه اثرات منفی آن به طور غیرمستقیم به سازمان آسیب برساند.
- رعایت اخلاق در سطح سازمانی می‌تواند الگویی برای کارکنان نیز باشد. سازمانی که ارزشهای اخلاقی خود را به طور رسمی بیان نکند، نمی‌تواند انتظار داشته باشد تا کارکنان فهم مشترکی از وظایف و مسئولیت‌های اخلاقی خود داشته باشند.
اخلاق سازمانی شامل ارزشهای متعددی می‌شود
ارزشهای اصلی اخلاق سازمانی کدام است؟
برخی از مهمترین ارزشهای اخلاقی سازمانی که تأثیر مستقیمی بر رعایت اخلاق در سازمان دارند عبارتند از:
1- مسئولیتپذیری
مسئولیتپذیری به معنی پاسخگو بودن است. این ارزش بر اهمیت این الزام اخلاقی تاکید دارد که در صورت ارتکاب اشتباه مسئولیت آن را به عهده بگیرید، خویشتن‌داری کرده و برای دستیابی به کمال تلاش کنید. مسئولیتپذیری افراد در سازمان، خصیصه مثبتی است که بیانگر این است که فرد از قواعد اخلاقی پیروی میکند است و توانایی پیشرفت شغلی دارد.
2- نتیجه‑گرا بودن
نتیجه‌گرا بودن در هر کسب و کاری ضروری است. اخلاق سازمانی، اصول و ارزشهای اخلاقی را به عنوان بخشی از نتیجه مطلوب درنظر می‌گیرد و از کارکنان می‌خواهد که در محدوده‌های معقول و ممکن به آنها دست یابند.
3- احترام گذاشتن
اصل احترام گذاشتن به دیگران به این معنی است که باید کرامت و ارزش همه افراد را به عنوان یک وظیفه اخلاقی رعایت کنید. از جمله رفتارهایی که ترویج آنها در سازمان، نشان‌دهنده رعایت این ارزش است می‌توان به پذیرش تفاوت‌ها، مدارا کردن با دیگران، ادب، خوشرویی و همچنین تلاش برای جلوگیری از سوءاستفاده از افراد، فریب، تحقیر و خشونت علیه آنها اشاره کرد.
در یک سازمان، احترام به خود و سایر افرادی که با آنها کار می‌کنید ضروری است. این احترام در نهایت متقابل خواهد بود زیرا دیگران نیز به خاطر ارزش‌ها و رفتارهایتان به شما احترام خواهند گذاشت. احترام و اعتماد به کارکنان، به مدیران امکان می‌دهد از دخالت در کار کارکنان خود اجتناب کنند.
4- قابل اعتماد بودن
پیچیده‌ترین ارزش اخلاقی، قابل اعتماد بودن است زیرا مفهومی گسترده است و به رفتار و ویژگی‌هایی مربوط می‌شود که فرد را شایسته وفاداری، صداقت، درستکاری و اعتماد دیگران میکند. در یک سازمان، برای اعتبار حرف خود ارزش قائل شوید و تحت هر شرایطی به وعده‌های خود عمل کنید.
اگر اشتباه می‌کنید، آن را بپذیرید و اگر درست است، موضع بگیرید. با دیگران همانگونه رفتار کنید که دوست دارید دیگران با شما رفتار کنند. اعتماد یک احساس قوی است که باعث اعتماد به نفس می‌شود، بنابراین مطمئن شوید که مردم شما را قابل اعتماد می‌دانند.
5- رعایت عدالت
عدالت به معنای انصاف در همه معاملات است. این یعنی پیروی با روند قانونی، صراحت، بی طرفی، برابری و مساوات. در یک سازمان، یک عنصر اساسی است زیرا مدیریت را تشویق میکند که با هر یک از کارکنان منصفانه رفتار کند.
6- همدلی و کمک به دیگران
یکی از جنبه‌های اخلاق سازمانی کمک و همدلی به دیگران است. این ارزش به معنی نگرانی صادقانه در مورد سلامت و وضعیت سایر انسان‌هاست. این قاعده شامل به اشتراک‌گذاری، همدلی، دلسوزی، مهربانی و نیکوکاری نسبت به سایر همکاران در سازمان است.
7- استقامت در کار
استقامت یک ویژگی قابل تحسین و به معنی اراده برای ادامه کار، صرف نظر از مشکلات است. این ویژگی، یکی از ارزشهای اخلاق سازمانی است که کارکنان را به سخت‌کوشی و دستیابی به نتایج مطلوب تشویق میکند.
راه‌های ترویج اخلاق سازمانی چیست؟
مهمترین راه‌های تقویت اخلاق در سازمان عبارتند از:
تلاش‌های خود را بر استخدام افراد مناسب متمرکز کنید
استخدام و جذب نیروی انسانی بخشی جدایی‌ناپذیر از فعالیت یک سازمان است، زیرا نیروی کار برای پیش‌برد اهداف شرکت ضروری است. بنابراین توصیه می‌شود مدیرانی را استخدام کنید که افرادی که در بالا هستند صداقت و هوشمندی نشان می‌دهند تا اثرگذاری آنها بتواند به یک دارایی برای سازمان تبدیل شود.
اگر رهبری اخلاقی باشد، قطعاً اخلاق در سازمان را در همه سطوح ارتقا خواهد داد. حتی هنگام استخدام کارکنان بدنه سازمان نیز اطمینان حاصل میکند که آنها از نظر اخلاقی سالم هستند زیرا کارکنان سطوح پایین سازمان روزی می‌توانند رهبر آن سازمان باشند.
در مورد اخلاق سازمانی به کارکنان خود آموزش دهید
هر یک از کارکنان در سازمان باید از اصول اخلاق سازمانی آگاه باشد. اگر به دنبال راه‌هایی برای ارتقای اخلاق در سازمان در محیط کار سازمان خود هستید، حتما در مورد آن به کارکنان خود آموزش دهید. رفتار غیراخلاقی، سازمان و تمامی ذی‌نفعان آن را در معرض خطر قرار می‌دهد، بنابراین باید اطمینان حاصل کنید که سازمان رفتارهای مشکل‌ساز را در محیط کاری خود تشویق نمی‌کند.
برای کارکنان خود نمونه باشید
رهبران برای کارکنان خود نمونه بوده و آنها را تشویق کنند تا از گام‌های آنها در پیروی از اخلاق سازمانی الگوبرداری کنند. آنها باید توجیه منطقی این اخلاقیات و مزایای آن را برای دیگران توضیح دهند تا همه افراد دیگر در سازمان از آن اصول اخلاق پیروی کنند.
افزایش شفافیت در سازمان
اگر به دنبال تشویق اخلاق‌مداری در سازمان خود هستید، در مورد معاملات مالی‌تان شفاف باشید. وقتی یک رفتار غیراخلاقی انجام می‌شود و پای پول در میان باشد، شرکت‌ها تشویق می‌شوند این سوءرفتارها را نادیده بگیرند. اما هنگامی که یک سازمان در مورد معاملات مالی خود صداقت داشته باشد، امکان اصلی برای رفتارهای غیراخلاقی از بین می‌رود. شرکتی که اخلاق سازمانی را فدای سود نمی‌کند، به همه کارکنان خود این پیام را می‌دهد که اخلاق در آن سازمان اهمیت زیادی دارد.
حقیقت را بگویید
فرهنگ سازمانی خود را به‌گونه‌ای تقویت کنید که در آن کارکنان از پایین‌ترین تا بالاترین سطح، بدون توجه به هر چیزی حقیقت را بیان کنند. این کار بدون شک باعث ارتقای اخلاق در سازمان می‌شود. زیرا زمانی که همه رفتارهای مشابهی را انجام دهند ترس از بیان آنچه درست است و سرزنش شدن بابت آن از بین خواهد رفت.
از ابتدا مانع رشد رفتارهای غیراخلاقی شوید
یک راه اساسی برای تشویق و ترویج اخلاق سازمانی، ممانعت از رشد رفتارهای غیراخلاقی از ابتدای شروع آنهاست. به خاطر داشته باشید که این نوع رفتارها ممکن است در ابتدا کوچک باشند، اما می‌توانند بر کل سازمان، فرهنگ کاری و رویه‌های آن تاثیر منفی بگذارند. بنابراین فرهنگ سازمانی خود را به‌گونه‌ای پرورش دهید که کارکنان در برابر رفتارهای غیراخلاقی بایستند و در صورت مشاهده چنین رفتاری آنها را اطلاع دهند.
اولویت را بر اخلاقیات قرار دهید نه سود
بین قانونی بودن و اخلاقی بودن تفاوت وجود دارد، اما برخی از سازمانها تفاوتی میان این 2 مفهوم قائل نمی‌شوند تا بتوانند در مواردی که قانون برای آنها مانعی ایجاد نمی‌کند، اخلاقیات را به نفع سود نادیده بگیرند. برای اینکه از چنین مساله‌ای پیشگیری کنید باید تفاوت میان این 2 مفهوم را بشناسید، درک کرده و اجرا کنید و فرهنگی ایجاد کنید که نسبت به رقبای شما بسیار بهتر باشد و با خواسته‌های مشتریان شما تناسب داشته باشد. مشتریان، همکاران و کارکنان شما از اینکه با شرکتی همکاری کنند که در رعایت اخلاقیات و ارزشهای سازمانی زبانزد است، احساس غرور خواهند کرد.
رعایت اخلاق در سازمان چه مزایایی دارد؟
در ظاهر، مزایای رعایت اخلاق سازمانی نصیب کارکنان و مشتریان می‌شود، اما در واقع اخلاق سازمانی مزایای بیشتری برای سازمانها دارد. در ادامه به تعدادی از این مزایا می‌پردازیم:
1- افزایش اعتبار و اعتماد به سازمان
اعتماد به سازمان و اعتبار آن، ارزش‌هایی هستند که در نتیجه سالها عملکرد خوب سازمان به وجود می‌آیند. یکی از اصلیترین عوامل اعتبار سازمان، رعایت اخلاق در سازمان است. سازمان‌هایی که اخلاق را رعایت می‌کنند، کمتر ریسک می‌کنند و بیشتر مراقب رفتارهای خود هستند. به همین دلیل آنها بیشتر در مقابل توقعات ذی‌نفعان پاسخگو هستند و اعتماد مشتریان، کارکنان و همکاران خود را بدست می‌آورند.
2- ایجاد مزیت رقابتی برای سازمان
سازمان‌هایی که اخلاقیات را رعایت نمی‌کنند، در جذب مشتریان موفق نخواهند بود و آنها را از خود دور خواهند کرد. این سازمانها در نهایت با کاهش فروش محصولات و کاهش درآمد مواجه خواهند شد. در مقابل، رعایت اخلاق سازمانی به کسب و کارها کمک میکند تا نسبت به رقبای خود برای مشتریان جذاب‌تر باشند. این جذابیت یک مزیت رقابتی مهم برای افزایش سهم آنها از بازار خواهد بود.
3- جذب و حفظ بهتر نیروی انسانی
هیچ‌کس دوست ندارد در سازمانی کار کند که حقوق کارکنان خود را رعایت نمی‌کند. داوطلبان شغلی نیز می‌دانند که سازمانی که به اخلاق سازمانی پایبند نیست، احتمال بیشتری دارد که حقوق آنها را نیز نادیده بگیرد. به همین دلیل در چنین سازمان‌هایی نرخ ترک کار کارکنان بالاست. در مقابل، رعایت اخلاق سازمانی باعث افزایش رضایتمندی کارکنان می‌شود و سازمان‌های اخلاق‌مدار برای داوطلبان شغلی جذابیت بیشتری دارند و نیروی انسانی را خود را بیشتر حفظ می‌کنند.
4- افزایش روحیه کار تیمی
اخلاق سازمانی باعث شفافیت توقعات و مسئولیتپذیری بیشتر کارکنان می‌شود که در نهایت کار تیمی را تسهیل می‌کنند. افزایش رضایتمندی کارکنان، محیط کاری ایمن‌تر، کاهش استرس کارکنان و افزایش انگیزه آنها، از دیگر فواید اخلاق سازمانی است که در نهایت می‌تواند باعث تقویت روحیه کار تیمی شود.
5- تقویت برند
سازمانی که از اصول و قواعد اخلاقی پیروی میکند در سخت‌ترین شرایط نیز می‌تواند تصمیمات درستی بگیرد. این مساله باعث تقویت برند در میان مشتریان می‌شود و تصویر مثبتی از سازمان ایجاد میکند که در گذر زمان بیشتر و بیشتر تقویت خواهد شد.
برخی از سایر مزایای اخلاق سازمانی که به نام بردن از آنها بسنده می‌کنیم عبارتند از: تسهیل جذب سرمایه‌گذاری، بهبود رعایت قوانین، افزایش وفاداری مشتریان، افزایش کیفیت کار کارکنان، بهبود کیفیت محصولات سازمان و بهبود عملکرد در مسئولیت اجتماعی سازمان.
کلام آخر
اخلاق سازمانی مزایای زیادی دارد. اما مواردی همچون رعایت کیفیت محصولات، پرداخت حقوق مناسب به کارکنان، ایجاد محیط کاری ایمن و انجام سایر وظایف اخلاقی سازمان بدون هزینه نخواهد بود. به علاوه، رعایت اخلاق در سازمان امری زمان‌بر بوده و نیازمند مراقبت دائم است. بنابراین می‌تواند در کوتاه مدت باعث کاهش سود سازمان شود. با این حال، رعایت اخلاق سازمانی در درازمدت مفیدتر از عدم رعایت آن است و می‌تواند موجب افزایش سودآوری شما شود.
سوالات متداول مشتریان
۱- تعریف اخلاق سازمانی چیست؟
اخلاق سازمانی در مورد این صحبت میکند که کدام رفتارها در سازمان خوب و کدام بد هستند. این نوع اخلاق، هم مربوط به رفتارها و انتخابهای سازمانها و هم کارکنان آنهاست و تمامی افراد سازمان اعم از مدیران و کارکنان را دربرمیگیرد.
۲- چرا اخلاق سازمانی اهمیت دارد؟
رعایت اخلاق در سازمان نه تنها باعث ایجاد اعتماد و مشارکت بیشتر تمامی ذی‌نفعان سازمان می‌شود، بلکه به مدیران سازمان کمک میکند تا پیامدهای رفتارها و تصمیمات سازمان خود را از منظر اخلاقی درک کرده و بتوانند ثبات و پایداری را برای مجموعه خود فراهم کنند.
۳- ارزشهای اصلی اخلاق سازمانی کدام است؟
برخی از مهمترین ارزشهای اخلاقی سازمانی که تأثیر مستقیمی بر رعایت اخلاق در سازمان دارند عبارتند از: مسئولیتپذیری، احترام گذاشتن به دیگر انسانها، راستگویی، رعایت عدالت، همدلی و کمک به دیگران و پشتکار.
