استاندارد BPMN 2.0 چیست و چه ویژگی‌های جدیدی دارد؟

زمان تقریبی مطالعه: 6 دقیقه

مدل و نشانه گذاری فرآیند کسب و کار یا Business Process Model and Notation (BPMN) به طور گسترده توسط صاحبان کسب و کار و کاربران فنی برای طراحی و پیاده سازی فرآیندهای تجاری استفاده می‌شود. با این حال، BPMN 2.0 که یک استاندارد ISO با مشخصاتی بیش از 500 صفحه است، می‌تواند برای کسانی که با مدیریت فرآیندهای کسب و کار آشنا نیستند، گیج کننده باشد. برای آشنایی کلی با تعریف BPMN 2.0، تاریخچه، کاربردها، مزایا و عناصر و نمادهای BPMN 2.0 با این مقاله و وبلاگ فراگستر همراه باشید.

تعریف استاندارد BPMN 2.0

استاندارد BPMN 2.0 یک سیستم نشانه گذاری غیرانحصاری و رایگان مبتنی بر تکنیک فلوچارت (روندنما) است که برای مدل‌سازی فرآیندهای کسب و کار استفاده می‌شود. این استاندارد به طور گسترده ای در مدیریت فرآیندهای کسب و کار استفاده می‌شود زیرا به راحتی توسط کاربران تجاری قابل درک است و در عین حال کاربران فنی‌تر را قادر می‌سازد تا فرآیندهای پیچیده را مدل‌سازی و پیاده‌سازی کنند.

تاریخچه کوتاه استاندارد BPMN 2.0

استاندارد BPMN در ابتدا توسط گروه ابتکار مدیریت فرآیند کسب و کار (BPMI) در سال 2004 توسعه یافت. در سال 2005، گروه BPMI با گروه مدیریت شیء (OMG) ادغام شد. یک سال بعد، BPMN رسما به عنوان یک استاندارد توسط گروه مدیریت شیء پذیرفته شد. استاندارد BPMN 2.0 نیز در سال 2010 توسعه یافت اما تا سال 2013 عرضه نشد. این استاندارد به طور رسمی توسط سازمان بین المللی استاندارد (ISO) در سال 2013 منتشر شد.

بیشتر بخوانید: تاریخچه BPM

کاربردها و مزایای استاندارد BPMN 2.0

کاربرد استاندارد BPMN 2.0 برای ساختن فلوچارت‌هایی برای مدل فرآیند کسب و کار است که به راحتی قابل اجرا و پیگیری باشد. استاندارد BPMN 2.0 نیز مانند سایر ابزارهای مدل‌سازی فرآیند کسب‌وکار به کاربران کمک می‌کند تا فرآیندها را بهتر درک کنند و این کار را از طریق یک زبان جهانی انجام می‌دهد. نمایش بصری مراحل یک فرآیند کسب و کار به کاربران اجازه می‌دهد تا به راحتی درک کنند که یک فرآیند چگونه عمل می‌کند. در یک سطح فنی‌تر، BPMN 2.0 امکان ارائه جزئیات کافی برای اجرای یک فرآیند را فراهم می‌کند.

استاندارد BPMN 2.0 همچنین به پر کردن شکاف بین مراحل مختلف مدیریت فرآیند کسب و کار کمک می‌کند و حرکت از طراحی فرآیند کسب و کار به پیاده‌سازی آن را آسان‌تر می‌کند. این مساله تا حدود زیادی ناشی از قابلیت درک شهودی ارائه شده در استاندارد BPMN 2.0 است که به کاربرانی که وظایف مختلفی را در یک فرآیند را انجام می‌دهند، توانایی همکاری با یکدیگر را می‌دهد.

یکی دیگر از مزیت‌های اصلی BPMN 2.0 نسبت به سایر ابزارهای مدل‌سازی فرآیند کسب و کار این است که آن‌دسته از نمودارهای فرآیند کسب و کار که با استفاده از BPMN 2.0 ساخته شده‌اند، به لطف فرمت BPMN که مبتنی بر XML است به سهولت به مدل‌های فرآیند تبدیل می‌شوند. برای آشنایی بیشتر کاربرد این استاندار در فرآیند مدل‌سازی می‌توانید دوره آموزش مدل‌سازی فرآیندها با استفاده از استاندارد BPMN 2.0 را سپری کنید.

عناصر و نمادهای BPMN 2.0

به عنوان یک زبان استاندارد، BPMN از عناصر و نمادهایی استفاده می‌کند. این نمادها به چهار گروه اصلی تقسیم می‌شوند:

• اشیاء جریان: این گروه به شما اجازه می‌دهد کلیت گردش کار را تعریف کنید. سه “اشیاء جریان” اصلی عبارتند از رویدادها، فعالیت‌ها و دروازه‌ها. رویدادها محرک‌هایی هستند که یک فرآیند را آغاز کرده، تغییر داده یا تکمیل می‌کنند. فعالیت‌ها وظایفی هستند که توسط افراد یا فناوری انجام می‌شود. دروازه‌ها نیز نقاط تصمیم‌گیری هستند.
• مسیرهای جریان: این گروه شامل محدوده و مسیر است. محدوده از شرکت کنندگان در یک فرآیند تشکیل می‌شود. در حالی که مسیرهای جریان، فعالیت‌های هر شرکت کننده را نشان می‌دهند.
• اشیاء ارتباط دهنده: این اشیاء روابط بین عناصر یک فرآیند را نشان می‌دهند. سه نوع اشیاء ارتباط دهنده وجود دارد: جریان‌های توالی، جریان‌های پیغام و پیوندها. جریان‌های توالی نشان‌دهنده ترتیبی است که بر اساس آن فعالیت‌ها انجام خواهند شد. جریان پیغام، ارتباطات بین واحدها و شرکت‌کنندگان را نشان می‌دهد. پیوندها نیز روابط بین هر یک از مصنوعات با رویدادها، فعالیت‌ها یا دروازه‌ها را نشان می‌دهند.
• مصنوعات: مصنوعات برای ارائه اطلاعات تکمیلی در مورد یک فرآیند مورد استفاده قرار می‌گیرند. سه نوع مصنوعات وجود دارد: اشیاء اطلاعاتی، گروه، توضیح تکمیلی. اشیاء اطلاعاتی نشان می‌دهند که چه داده‌هایی برای انجام یک فعالیت مورد نیاز است. گروه‌ها برای نشان‌دادن گروه‌بندی منطقی فعالیت‌ها استفاده می‌شوند. توضیحات تکمیلی نیز برای توضیح جنبه‌های مختلف نمودار استفاده می‌شود.

یکی از نرم افزارهای کم‌کد جهت مدیریت فرآیندهای سازمانی، نرم‌افزار پروسس میکر است که با استفاده از استاندارد BPMN 2.0 طراحی، آزمایش و پیاده‌سازی فرآیندهای کسب و کار را آسان می‌کند.

ویژگی‌های جدید BPMN 2.0 و تفاوت آن با BPMN 1.2

استاندارد BPMN 1.2 به شما اجازه می‌دهد که یک طرح و نمودار BPMN “معتبر” را به زبان اجرای فرآیند کسب و کار (Business Process Execution Language) تبدیل کنید، تا موتور یک نرم افزار مدیریت فرآیندها بتواند آن را اجرا کند. اما استاندارد BPMN 1.2 فقط توضیحات کلامی نمادهای گرافیکی مربوط به عناصر و قوانین مدل‌سازی را تبدیل می‌کند. این امر می‌تواند منجر به گمراهی و سردرگمی در فرآیند ترجمه شود. در مقابل استاندارد BPMN 2.0 بزرگترین بازبینی BPMN از زمان شکل‌گیری این استاندار است. BPMN 2.0 یک فرامدل است که شامل ساختارها و قوانین مورد نیاز برای ایجاد مدل‌های خاص است.

برخی از تغییرات اصلی که در استاندارد BPMN 2.0 ایجاد شده، عبارتند از:

• اضافه شدن یک نمودار شرح حرکات
• اضافه شدن نمودار گفتگو
• رویدادهای بدون وقفه برای یک فرآیند
• زیرفرآیندهای رویداد برای یک فرآیند

مهم‌ترین تغییرات فنی در استاندارد BPMN 2.0 عبارتند از:

• تعریف معنایی اجرای فرآیند
• یک متامدل رسمی همراه با طبقه‌بندی و نمونه‌های انواع مدل‌ها
• تبادل فرمت‌ها برای تبادل نمودارها میان XMI و XSD
• بهره‌مندی از تبدیل زبان صفحه (XSLT) بین فرمت‌های XMI و XSD
• حذف وظایف ارجاع، در این نسخه می‌توان به جای “وظیفه ارجاع” از یک “وظیفه فراخوان” برای ارجاع به یک وظیفه عمومی یا فرآیندی خاص در درون فرآیند اصلی استفاده کرد.

کلام آخر

با به‌روزرسانی‌های انجام شده در استاندارد BPMN 2.0، تعداد عناصر و نمادهای BPMN بیش از 2 برابر شده و از 55 عنصر به 116 عنصر افزایش داده شده است. بسیاری از این عناصر جدید برای مدل‌سازی تعاملات میان فرآیندها و یا موجودیت‌ها، مانند نمودار شرح حرکات جدید، استفاده می‌شوند و فرآیند مدل‌سازی و مدیریت فرآیندها را برای شما تسهیل می‌کنند. با توجه به این مزایا و پیشرفت‌های این استاندارد، توصیه می‌شود هنگام تهیه راهکارهای مدیریت فرآیندهای کسب و کار به دنبال نرم‌افزارهایی باشید که کم‌کد بوده و از BPMN 2.0 پشتیبانی می‌کنند. در نهایت در صورت تمایل به آشنایی کامل با این استاندارد، توصیه می‌کنیم کتاب زبان مدلسازی فرآیندها BPMN2 را تهیه و مطالعه نمایید.