مدیریت رفتار سازمانی چیست؟ مفاهیم و مثال هایی از مدیریت رفتار سازمانی

زمان تقریبی مطالعه: 10 دقیقه

رفتار سازمانی یا Organizational Behavior مطالعه آکادمیک نحوه تعامل افراد در گروه‌ها می‌باشد. اصول برگرفته از مطالعات مدیریت رفتار سازمانی در وهله اول جهت کارآمدتر کردن کسب و کارها مورد استفاده قرار می‌گیرند. بنابراین آگاهی مدیران سازمانی از این مفاهیم، می‌تواند بر ارتقای عملکرد سازمان‌ها تاثیر مستقیم داشته باشد. برای آشنایی با مفاهیم مدیریت رفتار سازمانی با فراگستر همراه باشید.

تعریف رفتار سازمانی

رفتار سازمانی (Organizational Behavior) مطالعه نحوه تعامل افراد در گروه‌ها است و از اصول رفتار سازمانی برای بهبود عملکرد کارکنان، افزایش رضایت شغلی، ترویج نوآوری و تشویق رهبری استفاده می‌شود. تحقیقات و مطالعات رفتار سازمانی، می‌تواند منجر به توصیه‌هایی خاص مانند سازماندهی دوباره گروه‌ها، تغییر سازوکارهای تعیین دستمزد، یا اصلاح روش‌های ارزیابی عملکرد شود.

تعامل افراد در سازمان

ریشه مطالعات مدیریت رفتار سازمانی مربوط به اواخر دهه 1920 می‌شود؛ زمانی که شرکت وسترن الکتریک مطالعه رفتار کارگران خود را در کارخانه Hawthorne Works در ایالت ایلینویز آغاز کرد. محققان این شرکت می‌خواستند بدانند آیا می‌توانند با بهتر کردن روشنایی و تغییرات دیگر در دکوراسیون محیط کار باعث افزایش بهره‌وری کارگران شوند. این محققان، در کمال تعجب، دریافتند که محیط کار به نسبت فاکتورهای اجتماعی تاثیر کمتری روی بهبود عملکرد کارگران می‌گذارد. به عنوان مثال، مشخص شد که اگر کارگران رابطه خوبی با همکاران خود داشته باشند و احساس کنند که کارفرما قدردان زحمات آنان است، تاثیر بیشتری بر عملکردشان دارد.

همین بررسی‌های اولیه به تحقیقات متنوع‌تری طی سال‌های 1924 تا 1933 انجامید. این تحقیقات، زمان‌های استراحت بین کار، انزوا و نورپردازی محیط کار را در بین فاکتورهای دیگر قرار دادند. از بهترین نمونه‌های مطالعات رفتار سازمانی، پدیده اثر هاثورن (Hawthorne Effect) است، که تغییر رفتار افراد آزمودنی را هنگامی که متوجه می‌شوند تحت نظر هستند، توصیف می‌کند. این پدیده باعث شده که محققان ناچار شوند تا “اثر هاثورن” و تاثیر آن بر ایجاد انحراف در نتایج را در مطالعات خود از رفتار انسانی مدنظر قرار دهند.

انجمن روانشناسی امریکا تا دهه 1970، رفتار سازمانی را به عنوان یک حیطه آکادمیک به رسمیت نمی‌شناخت. با این وجود، پژوهش هاثورن به رفتار سازمانی به عنوان یک زمینه مطالعاتی، اعتبار بخشید و اساس حرفه امروزی منابع انسانی (HR) قرار گرفت.

اهمیت شناخت رفتار سازمانی

مطالعه رفتار سازمانی به نحوه رفتار و عملکرد کارکنان در محیط کار می‌پردازد. اهمیت شناخت رفتار سازمانی این است که به ما کمک می‌کند تا درک درستی از مسایلی داشته باشیم که می‌تواند به کارکنان ما انگیزه بدهد، عملکرد آنها را افزایش دهد و به سازمان ما در ایجاد یک رابطه قوی و قابل اعتماد با کارکنان خود کمک کند.

انگیزش

هر فرد تجربیات و دانش منحصر به فردی دارد. رفتار سازمانی می‌تواند به رهبران سازمان کمک کند تا از ابزارهای انگیزشی برای به حداکثر رساندن استعدادهای کارکنان خود استفاده کنند. برای مثال مدیران سازمانی می‌توانند ساختارهایی را انتخاب کنند که به نفع کارکنان آنها عمل می‌کند. در سال‌های اخیر، شرکت‌های بزرگی مانند گوگل در حال گرایش به سمت ساختارهای سازمانی مسطح‌ هستند. آنها به کارکنان اجازه می‌دهند تا به طور مستقل کار کنند، آنها را تشویق می‌کنند تا دانش خود را به اشتراک بگذارند و در فرآیندهای تصمیم‌گیری مشارکت بیشتری داشته باشند.

بهره‌وری در عملکرد کاری

رفتار سازمانی در چندین مورد می‌توانند بر عملکرد کاری کارکنان تاثیر بگذارند. بر اساس یک مطالعه، افرادی که با نگرش مثبت در محیط کار حضور پیدا می‌کنند، خلاق‌تر هستند و سطح استرس آنها نیز کاهش پیدا می‌کند. در مقابل، شایعه‌پراکنی یا بی‌ادبی باعث کاهش بهره‌وری در عملکرد می‌شود و رضایت شغلی را نیز کاهش می‌دهد. وجود درگیری در محل کار نیز منجر به کم‌تر شدن ارتباطات و کاهش روحیه افراد می‌شود.

اهداف رفتار سازمانی

اهداف مطالعه رفتار سازمانی

پژوهشگران مطالعه هاثورن چندین ایده غیرمعمول داشتند. آنها معتقد بودند که می‌توانند با مشاهدات علمی باعث بهبود عملکرد کارکنان شوند؛ و آنها کارکنان را به دیده‌ نیروهای قابل جایگزین نمی‌دیدند. به عقیده ایشان، هر یک از کارگران از نظر روانشناسی و تناسب بالقوه در یک شرکت، با یکدیگر متفاوت هستند.

طی سال‌های پس از این پژوهش، مفهوم رفتار سازمانی گسترش پیدا کرد. با شروع جنگ جهانی دوم، محققان تمرکز خود را روی لجستیک (آمایش) و علوم مدیریت گذاشتند. مطالعات مکتب کارنگی در دهه‌های 1950 و 1960 باعث تقویت این رویکردهای عقل‌گرایانه در فرآیندهای تصمیم‌گیری شد.

این دسته از مطالعات منجر به شکل‌گیری تئوری‌های مدرن سازوکارهای کسب و کار و تصمیم‌گیری شدند. اما پژوهش‌های جدید رفتار سازمانی مربوط به معیارهای فرهنگی سازمان‌ها، یعنی مواردی چون تاثیر نقش‌های نژادی، طبقاتی و جنسیتی بر گروه‌بندی‌های کاری و بهره‌وری آنها است. تمرکز این مطالعات بر شیوه‌هایی است که هویت و سابقه فرهنگی بر تصمیم‌گیری تاثیر می‌گذارند.

آن دسته از رشته‌های آکادمیک که بر رفتارهای سازمانی تمرکز می‌کنند در دانشکده‌های مدیریت، مددکاری اجتماعی و روانشناسی یافت می‌شوند. این رشته‌های تحصیلی از علوم مردم‌شناسی، مردم‌نگاری و مطالعات رهبری الهام می‌گیرند و از مدل‌های کمی، کیفی و کامپیوتری به عنوان روش‌های تحقیق و بررسی ایده‌ها استفاده می‌کنند.

با توجه به نوع رشته، می‌توانید موضوعاتی خاص یا عام را در حیطه رفتار سازمانی مطالعه کنید. موضوعات خاص این حوزه شامل مباحث مربوط به شناخت، تصمیم‎‌گیری، یادگیری، انگیزه، مذاکره، احساسات، فرآیندهای گروهی، کلیشه‌سازی و قدرت و نفوذ است. موضوعات عام‌تر شامل سیستم‌های اجتماعی، سازوکارهای تغییر، بازارها، روابط بین سازمان‌ها و محیط آنها، چگونگی تاثیر جنبش‌های اجتماعی بر بازارها و قدرت شبکه‌های اجتماعی است.

سطوح بررسی رفتار سازمانی

مدیریت رفتار سازمانی، رفتار کارکنان سازمان را در سه سطح اصلی تجزیه و تحلیل می‌کند. این سه سطح اساسی رفتار سازمانی عبارتند از: سطح فردی، سطح گروهی و سطح سازمانی.

1. سطح فردی

ابزار اصلی تجزیه و تحلیل در سطح فردی، دانش روانشناسی است. افراد شاغل در سازمان‌ها، بلوک‌های سازنده برای تشکیل گروه هستند. آنها در طبیعت بسیار متفاوت هستند. در واقع، سازمان‌ها انجمن هدفمند افراد هستند. تجزیه و تحلیل در سطح فردی شامل ویژگی‌ها و رفتارهای کارکنان و همچنین فرآیندهای فکری است که به آنها نسبت داده می‌شود.

2. سطح گروهی (تیم)

ابزار اصلی تجزیه و تحلیل در سطح گروهی، دانش‌های جامعه شناسی، روانشناسی اجتماعی و انسان شناسی هستند. بیشتر افراد در یک گروه/تیم کار می‌کنند. گروه به عنوان 2 یا چند فرد در تعامل و وابسته به یکدیگر تعریف می‌شود که برای دستیابی به اهداف خاصی گرد هم آمده اند. گروه‌ها می‌توانند رسمی یا غیر رسمی باشند. تجزیه و تحلیل در سطح گروه بر نحوه تعامل افراد متمرکز است. این سطح شامل تجزیه و تحلیل تعاملات در گروه، تصمیم‌گیری‌ها، قدرت، تعارضات، رهبری، ارتباطات و غیره در گروه است.

3. سطح سازمانی

ابزار اصلی تجزیه و تحلیل در سطح سازمانی، جامعه شناسی، مردم شناسی و علوم سیاسی هستند. هنگامی که گروه‌ها با هم ترکیب می‌شوند، یک سازمان را تشکیل می‌دهند. تجزیه و تحلیل در این سطح بر چگونگی سازماندهی روابط کاری اعضای سازمان و همچنین نحوه تعامل سازمان‌ها با محیطی خارجی‌شان متمرکز است. متغیرهای اصلی مورد تجزیه و تحلیل در سطح سازمانی عبارتند از ساختار سازمانی، فرهنگ سازمانی، قدرت در سازمان، سیاست سازمانی، تغییر سازمانی، توسعه سازمانی و غیره.

چندین مثال از رفتار سازمانی

مثال‌هایی از مدیریت رفتار سازمانی

مدیران اجرایی و متخصصان منابع انسانی، از یافته‌های تحقیقات رفتار سازمانی برای درک بهتر فرهنگ یک کسب و کار، اینکه چگونه این فرهنگ به بهره‌وری و حفظ کارکنان کمک می‌کند یا مانع بهره‌وری آنها می‌شود، و ارزیابی مهارت‌ها و شخصیت داوطلبان شغل در طول مراحل استخدام، استفاده می‌کنند.

دانش و راهکارهای مدیریت سازمانی در نهایت با هدف افزایش بهره‌وری و تولید ارزش بیشتر در سازمان‌ها به کار می‌روند. این راهکارها انواع مختلفی دارند و ابعاد مختلف مدیریت سازمان‌ها را پوشش می‌دهند. یکی از مواردی که تاثیر بسزایی بر بهره‌وری سازمان شما دارد، اتوماسیون اداری است. اگر مایل هستید بیشتر با راهکارهای اتوماسیون فرآیندهای کسب و کار آشنا شوید، با پر کردن فرم زیر، می‌توانید از مشاوره رایگان کارشناسان شرکت مهندسی پژوهشی فراگستر استفاده کرده و از دموی محصولات ما نیز بازدید کنید.

تئوری‌های رفتار سازمانی با آگاهی‌بخشی به ارزیابی و مدیریت گروه‌های مختلف افراد در جهان واقعی کمک می‌کنند. این آگاهی‌بخشی از چندین طریق انجام می‌شود:

• شخصیت تاثیر زیادی روی طرز برخورد یک فرد با گروه‌ها دارد و بر عملکرد کار وی نیز تاثیر می‌گذارد. درک شخصیت داوطلب، چه از طریق آزمون و چه از طریق مصاحبه، به تعیین اینکه آیا او برای یک سازمان مناسب است و یا خیر، کمک می‌کند.
• رهبری – اینکه رهبری چیست و از چه چیزی نشات می‌گیرد – مبحث مهمی است که در شاخه رفتار سازمانی مورد بررسی قرار می‌گیرد. رهبری می‌تواند وسیع، خاص، متمرکز یا غیر‌متمرکز، تصمیم‌محور، ذاتی در شخصیت افراد و یا در نتیجه‌ ی قرار داشتن در موقعیت قدرت باشد.
• قدرت، اقتدار و سیاست در محل کار، همگی به هم وابسته هستند. درک شیوه‌هایی که این عناصر، مطابق با قوانین محل کار و چهارچوب‌های اخلاقی مورد توافق، نمود پیدا کرده و مورد استفاده قرار می‌گیرند، بخشی اساسی در اداره یک کسب و کار منسجم است.

اهمیت رفتار سازمانی

مطالعه بیشتر

منابع متعددی برای مطالعه بیشتر در مورد مدیریت رفتار سازمانی وجود دارد. یکی از این منابع، کتاب رفتار سازمانی نوشته استیفن رابینز هست. این کتاب که با عنوان انگلیسی Essential of organization behavior به چاپ رسیده، به بیش از 10 زبان زنده دنیا از جمله زبان فارسی ترجمه شده است و در صدها دانشگاه در آمریکا و سرتاسر دنیا تدریس می‌شود. در ایران نیز این کتاب توسط دکتر سید محمد اعرابی و دکتر محمد تقی زاده به فارسی ترجمه شده و یکی از پرفروشترین کتب منبع در حوزه مدیریت است.

تلاش نویسنده این کتاب این بوده است که با استفاده از مثال‌ها و نمونه‌های واقعی به خوانندگان بیاموزد که چگونه رفتار افراد را در سازمان‌ها درک کرده و با آنها ارتباط برقرار کنند. این کتاب پوشش جامعی از مفاهیم کلیدی رفتار سازمانی را با زبانی ساده ارائه می‌کند و آنها را به گونه‌ای طرح می‌کند که خوانندگان بتوانند از این مفاهیم در مسیر شغلی و فعالیت‌های خود در سازمان استفاده کنند. همچنین، هر فصل از این کتاب به یکی از مفاهیم رفتار سازمانی اختصاص داده شده است و تلاش شده تا به صورت متوازن به همه مفاهیم اصلی این حوزه پرداخته شود.

رفتار سازمانی باعث بهبود عملکرد یک سازمان می‌شود

کلام آخر

در این مقاله با مفاهیم رفتار سازمانی و عناصر اصلی آن آشنا شدید. شما می‌توانید با شناخت کامل این مفاهیم، از مدیریت رفتار سازمانی برای بهبود عملکرد کارکنان و افزایش بهره‌وری سازمان خود استفاده کنید.

سوالات متداول مشتریان

1- رفتار سازمانی یعنی چه؟

رفتار سازمانی به مطالعه نحوه تعامل افراد در گروه‌ها گفته می‌شود و از نتایج آن برای بهبود عملکرد کارکنان، افزایش رضایت شغلی، ترویج نوآوری، سازماندهی بهتر گروه‌ها، تعیین بهتر دستمزدها و تشویق آنها به رهبری استفاده می‌شود.

2- چرا رفتار سازمانی اهمیت دارد؟

علت اهمیت رفتار سازمانی این است که با پرداختن به نحوه رفتار کارکنان به مدیران کمک می‌کند تا درک درستی از نحوه انگیزه دادن به کارکنان داشته باشند، عملکرد آنها را افزایش دهند و یک رابطه قوی و قابل اعتماد با کارکنان خود برقرار کنند.

3- سه سطح رفتار سازمانی کدامند؟

رفتار سازمانی، تعاملات کارکنان را در سه سطح تحلیل می‌کند: سطح فردی که شامل روانشناسی رفتارهای فردی است. سطح گروه‌ها که مربوط به روانشناسی اجتماعی و تعاملات گروهی است. سطح سازمانی که به سیستم‌ها و تعامل شرکت‌ها در بازار می‌پردازد.

4- رفتار سازمانی به حل کدام مشکلات کمک می‌کند؟

برخی مشکلاتی که مدیران می‌توانند با استفاده از رفتار سازمانی آنها را حل کنند عبارتند از: عدم وجود جهت‌گیری یا چشم انداز استراتژیک در سازمان، کاهش اختلافات در محل کار و برطرف کردن مشکل بازخورد ضعیف کارکنان نسبت به تغییرات سازمانی.