رایانش ابری (Cloud Computing) چیست و چه کاربردها و مزایایی دارد؟

زمان تقریبی مطالعه: 9 دقیقه

اگر به دنبال بهینه‌سازی عملکرد سازمان خود با استفاده از فناوری‌های جدید هستید، حتماً در مورد مزایای استفاده از رایانش ابری شنیده‌اید. رایانش ابری یا Cloud Computing مدلی از خدمات کامپیوتری است که در آن سیستم‌های کامپیوتری از طریق اینترنت و با حق اشتراک در اختیار شما قرار می‌گیرند. این نوع خدمات که محبوبیت زیادی پیدا کرده‌اند، باعث افزایش بهره‌وری و صرفه‌جویی در هزینه‌های سازمان شما در مقایسه با خدمات IT آفلاین می‌شوند. در ادامه برای آشنایی بیشتر شما با مزایای این مدل به این پرسش می‌پردازیم که رایانش ابری چیست و سپس انواع خدمات، کاربردها و مزایای آن را بررسی می‌کنیم.

رایانش ابری چیست؟

رایانش ابری این روزها همه جا هست و اگر از خدمات اینترنتی یا نرم افزارهای تحت وب استفاده کرده باشید، حتماً با نوعی رایانش ابری نیز سر و کار داشته‌اید. به عنوان نمونه، سرویس‌‎های ارسال ایمیل آنلاین مانند Gmail، سرویس پخش اینترنتی مانند Netflix و Spotify و آپارات و یا سرویس‌های ذخیره‌سازی ابری مانند Dropbox همگی مبتنی بر رایانش ابری هستند.

در واقع، رایانش ابری عبارت است از مجموعه‌ای از منابع کامپیوتری شامل سرورهای فیزیکی و مجازی، نرم‌افزارها، فضای ذخیره‌سازی، ابزارهای توسعه نرم‌افزار، پایگاه‌های داده و … که از طریق اینترنت و به صورت اجاره‌ای در اختیار کاربران و کسب و کارها قرار می‌گیرد. این منابع معمولاً در دیتاسنترهای متمرکزی میزبانی می‌شوند که تمامی فعالیت‌های لازم برای نگهداری آنها توسط ارائه دهندگان خدمات ابری یا Cloud Service Providers انجام می‎شود.

در این سرویس‌ها نیاز به سرمایه‌گذاری اولیه نخواهید داشت و به جای توسعه، مالکیت و نگهداری زیرساخت‌ها و منابع مذکور می‌توانید به میزان نیاز از خدمات (محاسباتی، ذخیره‌سازی و شبکه) ارائه‌دهندگان ابری مانند خدمات رایانش ابری آمازون، گوگل و مایکروسافت استفاده کنید. از سوی دیگر زیرساخت و منابع «رایانش ابری» را می‌توان به صورت مجازی تقسیم یا ادغام کرد. به عنوان نمونه، یک سرور سخت افزاری را می‌توان به چندین سرور مجازی تقسیم کرد. این مساله رائه دهندگان خدمات ابری را قادر می‌سازد تا از منابع دیتاسنترهای خود حداکثر استفاده را ببرند و بتوانند خدمات خود را با کمترین هزینه ارائه دهند.

رایانش ابری چه کاربردهایی دارد؟

با اینکه مدت زمان زیادی از پیدایش سرویس‌های رایانش ابری نمی‌گذرد، اما در حال حاضر سازمان‌ها و کسب و کارهای مختلفی از این فناوری استفاده می‌کنند. علت اصلی آن نیز کاربردهای متعدد رایانش ابری است. به طوری که برخی از کاربردهای آن حتی برای شرکت‌هایی که قصد مهاجرت کامل به فضای ابری را ندارند، بهترین گزینه است. در ادامه به تعدادی از این کاربردها می‌پردازیم:

• بازیابی از حادثه (Disaster Recovery): یکی از ابتدایی‌ترین کاربردهای خدمات رایانش ابری برای بازیابی عملکردهای حیاتی سازمان‌ها پس از وقوع حوادث غیرمترقبه است. طبیعت زیرساخت‌های خدمات ابری باعث می‌شود تا نسخه‌های پشتیبان داده‌ها به صورت مقرون به صرفه‌ای نگهداری شوند و با وجود فاصله فیزیکی دیتاسنترها بتوان از آنها به راحتی برای بازیابی اطلاعات و عملکردهای سازمان در صورت وقوع حوادث غیرمترقبه استفاده کرد.
• تجزیه و تحلیل داده‌های کلان: ذخیره‌سازی و پردازش حجم عظیمی از داده‌ها با سرعت بالا با استفاده از رایانش ابری بسیار راحت‌تر و به صرفه‌تر است. با استفاده از خدمات رایانش ابری می‌توانید ضمن یکپارچه‌سازی داده‌های خود از فناوری‌های یادگیری ماشینی و هوش مصنوعی برای تجزیه و تحلیل این اطلاعات و بهبود تصمیم‌گیری‌های خود استفاده کنید.
• توسعه و تست نرم‌افزارها: از کاربردهای اصلی رایانش ابری تسهیل توسعه و تست نرم‌افزارهاست. زیرساخت‌ها و امکانات رایانش ابری به ویژه خدمات PaaS به شما اجازه می‌دهند بتوانید با هزینه کمتر و سرعت بیشتری به توسعه نرم‌افزارهای کامپیوتری بپردازید.
• ذخیره، پشتیبان‌گیری و بازیابی داده‌ها: با رایانش ابری می‌توانید داده‌های خود را از طریق اینترنت به یک سیستم ذخیره‌سازی ابری که از هر مکان و هر دستگاهی قابل دسترسی است انتقال دهید و از آنها به طور مقرون به صرفه پشتیبان‌گیری کرده و آنها را در زمان لازم بازیابی کنید. به این ترتیب، رایانش ابری ابزار مناسبی برای پیشگیری از مشکلات مربوط به از دست دادن اطلاعات در هارد دیسک‌های فیزیکی است.
• پخش آنلاین صوت و تصویر: توسعه رایانش ابری همراه با افزایش سرعت اینترنت، به مشتریان امکان می‌دهد تا بتوانند انواع فایل‌های صوتی و تصویری را با کیفیت بالا و به صورت آنلاین برای مخاطبان خود در هر مکان، زمان و دستگاهی پخش کنند. به همین خاطر یکی از کاربردهای اصلی رایانش ابری برای پخش آنلاین یا رسانه جاری (Streaming) است که نمونه‌های آن شامل نتفلیکس، اسپاتیفای و آپارات می‌شود.

انواع مختلف رایانش ابری کدامند؟

انواع رایانش ابری را می‌توان بر مبنای نوع دسترسی به آنها به موارد زیر تقسیم کرد:

• ابر عمومی

ابر عمومی نوعی از رایانش ابری است که در آن یک ارائه‌دهنده خدمات ابری، منابع محاسباتی را به صورت اشتراکی در اختیار کاربران قرار می‌دهد. این منابع از طریق اینترنت در دسترس هستند و ممکن است رایگان یا پولی و با پرداخت اشتراک ارائه شوند. ارائه‌دهنده ابر عمومی، مدیریت و تمامی مسئولیت‌های دیتاسنترها، سخت‌افزارها و زیرساخت‌هایی را که بار کاری مشتریان بر روی آنها اجرا می‌شود، بر عهده دارد و معمولاً برای اطمینان از عملکرد بالا و دسترسی سریع به برنامه‌ها و داده‌ها، اتصال شبکه با پهنای باند بالا را فراهم می‌کند. سرویس‌های ابر عمومی به خاطر انعطاف‌پذیری، مقیاس‌پذیری و کم‌هزینه‌تر بودن نیز محبوبیت بالایی میان کسب و کارها دارند.

• ابر خصوصی

ابر خصوصی یک محیط ابری است که در آن تمام زیرساخت‌های ابری و منابع محاسباتی به یک مشتری اختصاص داده شده و تنها توسط یک مشتری قابل دسترسی است. ابر خصوصی بسیاری از مزایای رایانش ابری از جمله انعطاف پذیری، مقیاس‌پذیری و سهولت ارائه خدمات را با کنترل دسترسی، امنیت و سفارشی‌سازی زیرساخت‌های محلی ترکیب می‌کند. یک ابر خصوصی معمولاً در محل دیتاسنتر مشتری میزبانی می‌شود، اما می‌تواند بر روی زیرساخت ارائه‌دهنده خدمات ابری نیز میزبانی شود. مزیت ابر خصوصی نسبت به ابر عمومی، تسهیل برآورده کردن الزامات انطباق با قوانین و مقررات و تسهیل نگهداری از اسناد محرمانه، مالکیت معنوی، اطلاعات شناسایی شخصی (PII)، سوابق پزشکی، داده‌های مالی یا سایر داده‌های حساس است.

• ابر ترکیبی

ابر ترکیبی همانطور که از نامش به نظر می‌رسد، ترکیبی از خدمات ابری عمومی و خصوصی است. ابر ترکیبی در حالت ایده آل، سرویس‌های ابری خصوصی سازمان و ابرهای عمومی را به یک زیرساخت منعطف و واحد برای اجرای برنامه‌ها و بارهای کاری سازمان متصل می‌کند. در واقع هدف از ابر ترکیبی ایجاد ترکیبی از منابع ابری عمومی و خصوصی و ایجاد هماهنگی بین آنهاست تا به سازمان این امکان را بدهد که هر کدام را که بهینه‌تر است برای انجام و پردازش محاسبات خود انتخاب کرده و بارهای کاری را آزادانه بین این 2 جابجا کند. این انعطاف‌پذیری به سازمان‌ها امکان می‌دهد تا اهداف فنی و تجاری خود را به طور مؤثرتر و مقرون به صرفه‌تر از آنچه که با ابر عمومی یا خصوصی تنها قادر به انجام آن هستند، برآورده کنند.

انواع خدمات رایانش ابری کدامند؟

خدمات مختلفی با استفاده از رایانش ابری ارائه می‌شوند. با این حال می‌توان این خدمات را به 3 نوع عمده تقسیم کرد که عبارتند از IaaS (زیرساخت به‌عنوان سرویس)، PaaS (پلتفرم به‌عنوان سرویس) و SaaS (نرم‌افزار به‌عنوان سرویس). هر کدام از این انواع خدمات رایانش ابری، سطوح مختلفی از کنترل، انعطاف‌پذیری و مدیریت را فراهم می‌کنند تا بتوانید گزینه مناسبی از خدمات را برای نیازهای خود انتخاب کنید. حتی ممکن است یک سازمان از هر 3 نوع خدمات استفاده کند. در ادامه به معرفی این خدمات می‌پردازیم:

• زیرساخت به عنوان سرویس (IaaS)

زیرساخت به عنوان سرویس یا IaaS، سنگ بنای خدمات ابری فناوری اطلاعات است. با استفاده از این نوع خدمات معمولاً مشتریان می‌توانند به امکانات شبکه، سرورهای کامپیوتری و فضای ذخیره‌سازی داده‌ها دسترسی داشته باشند. IaaS بالاترین سطح انعطاف‌پذیری و کنترل مدیریتی بر منابع سخت افزاری را به شما می‌دهد.

پلت فرم به عنوان سرویس (PaaS)

پلت‌فرم به عنوان سرویس یا PaaS نیاز شما به مدیریت پلت‌فرم (معمولاً شامل سخت‌افزار و سیستم‌عامل) را از بین می‌برد و به شما امکان می‌دهد بر روی پیاده‌سازی و مدیریت نرم‌افزارهای خود تمرکز کنید. این به شما کمک می‌کند تا کارآمدتر باشید زیرا نیازی به نگرانی در مورد تهیه منابع، تخصیص ظرفیت‌ها، نگهداری و آپدیت نرم‌افزار و سایر کارهای سنگین مربوط به اجرای نرم‌افزارهایتان را نداشته باشید.

• نرم افزار به عنوان سرویس (SaaS)

نرم افزار به عنوان سرویس یا SaaS، محصول کاملی را در اختیار شما قرار می‌دهد که توسط ارائه‌دهنده خدمات اجرا و مدیریت می‌شود. در بیشتر موارد، وقتی در مورد استفاده از SaaS صحبت می‌شود، منظور نرم‌افزارهای کاربر نهایی (مانند خدمات ایمیل تحت وب) است. با استفاده از SaaS، کسب و کارها دیگر نیازی نخواهند داشت تا به نحوه نگهداری سرویس یا نحوه مدیریت زیرساخت‌های آن فکر کنند و می‌توانند بر روی بهره‌‌برداری بهینه‌تر از نرم‌افزارها تمرکز کنند.

معایب و مزایای رایانش ابری کدامند؟

در این قسمت به مهم‌ترین مزایا و معایب استفاده از رایانش ابری می‌پردازیم:

مزایای رایانش ابری

برخی از مزایای رایانش ابری در مقایسه با پردازش اطلاعات به صورت محلی عبارتند از:

• چابکی

رایانش ابری به شما امکان دسترسی آسان و سریع به طیف وسیعی از فناوری‌ها را می‌دهد تا بتوانید سریع‌تر نوآوری کنید و تقریباً هر چیزی را که می‌توانید تصور کنید بسازید. با استفاده از این فناوری دیگر نیازی به صرف زمان زیاد برای تهیه و راه‌اندازی زیرساخت‌های نرم‌افزاری و سخت‌افزاری نخواهید داشت و می‌توانید در عرض چند دقیقه از زیرساخت‌های آماده برای فعالیت‌های مختلفی مانند اجرای نرم‌افزارهای ابری، یادگیری ماشینی، ذخیره‌سازی و تجزیه و تحلیل داده‌ها و بسیاری موارد دیگر استفاده کنید. به این ترتیب چابکی سازمان شما افزایش پیدا می‌کند و به شما آزادی می‌دهد تا ایده‌های خود را راحت‌تر آزمایش کرده و تجربیات بهتری برای مشتریان خود ایجاد کنید.

• انعطاف پذیری

با رایانش ابری، برای مدیریت سطوح اوج فعالیت تجاری در آینده، نیازی به تامین بیش از حد منابع ندارید. در عوض، شما مقدار منابعی را که واقعاً به آن نیاز دارید، تهیه می‌کنید. با تغییر نیازهای کسب و کار، شما می‌توانید این منابع را افزایش یا کاهش دهید تا فوراً رشد کنید. به این ترتیب رشد و توسعه شما آسان‌تر و مقرون‌به‌صرفه‌تر خواهد شد.

• صرفه جویی در هزینه‌ها

رایانش ابری به شما امکان می‌دهد به جای صرف هزینه‌های بالا برای تهیه زیرساخت‌های محلی مانند سرورهای داخلی به اندازه کافی بتوانید تنها به میزان نیاز و استفاده خود از رایانش ابری هزینه پرداخت کنید. به علاوه، هزینه‌های رایانش ابری به دلیل صرفه‌جویی در مقیاس، بسیار کمتر از هزینه‌ای است که برای ایجاد زیرساخت‌های معادل آن به صورت محلی پرداخت می‌کنید. به علاوه دیگر هزینه‌ای برای نصب، تنظیم، نگهداری و مدیریت زیرساخت‌های داخلی خود نخواهید پرداخت.

معایب رایانش ابری

علیرغم مزایایی که ذکر کردیم، استفاده از رایانش ابری می‌تواند چالش‌ها و معایب خاص خود را برای برخی کسب و کارها داشته باشد. بعضی از این معایب عبارتند از:

• امنیت رایانش ابری

بزرگترین چالش پیش روی استفاده از رایانش ابری بحث امنیت آن است. هنگامی که سازمان‌ها به فضای ابری تکیه می‌کنند، خطر نقض داده‌ها، هک کردن APIها و رابط‌ها، به خطر افتادن اعتبارنامه‌ها و مشکلات احراز هویت آنها را تهدید می‌کند. علاوه بر این، در بسیاری موارد شفافیتی در مورد نحوه و مکان مدیریت اطلاعات حساسی که به ارائه‌دهندگان خدمات ابری سپرده می‌شود، وجود ندارد. بنابراین امنیت رایانش ابری وابسته به تنظیمات امنیتی، سیاست‌ها و رویه‌های شرکت‌های ارائه دهنده این خدمات است.

• پایداری خدمات رایانش ابری

هر چند ارائه دهندگان خدمات رایانش ابری هزینه‌های زیادی را صرف پایداری این خدمات می‌کنند اما همواره این احتمال وجود دارد که عوامل متعددی مانند قطعی شبکه یا قطعی سرویس باعث اختلال در دسترسی کسب و کارها به این خدمات شود و فعالیت‌های تجاری آنها را مختل کند.

• وابستگی به ارائه دهنده خدمت

استفاده از خدمات رایانش ابری اغلب باعث وابستگی سازمان به ارائه دهنده این خدمات می‌شود. زیرا جابجایی میان ارائه دهندگان خدمات ابری معمولاً دچار مشکلات متعددی مانند ناسازگاری‌های فنی، محدودیت‌های قانونی و نظارتی و هزینه‌های قابل توجهی است که از انتقال حجم زیادی از داده‌ها تحمیل می‌شود.

خدمات رایانش ابری فراگستر کدامند؟

خدمات رایانش ابری فراگستر مربوط به مدل نرم افزار به عنوان سرویس یا SaaS است. اگر به دنبال استفاده از نرم افزارهای سازمانی خود با کمک رایانش ابری هستید، استفاده از نسخه ابری یا SaaS این نرم‌افزارها بهترین انتخاب برای شما خواهد بود. زیرا با استفاده از SaaS شما سخت‌افزار و پلتفرم مورد نیاز خود را نیز دریافت می‌کنید؛ هرچند کنترل زیادی بر این زیرساخت‌ها نداشته باشید. به عبارتی استفاده از SaaS شما را از IaaS و PaaS برای اجرای همان نرم افزارها بی‌نیاز می‌کند. نرم‌افزار اتوماسیون ابری فراگستر یکی از نمونه‌های ایرانی راهکارهای SaaS است که به سازمان شما امکان می‌دهد بدون صرف هزینه برای تهیه زیرساخت‌های سخت‌افزاری و پیاده‌سازی و نگهداری از نرم‌افزار بتواند از اتوماسیون اداری به صورت ابری استفاده کند.

با استفاده از اتوماسیون اداری ابری فراگستر شما می‌توانید در کمتر از ۲ دقیقه سازمان خود را تعریف نموده و شروع به استفاده از سامانه کنید. همچنین، برای کار با این سامانه تنها یک اتصال اینترنتی و یک مرورگر کافیست. با توجه به رقابتی شدن هر چه بیشتر بازار، استفاده از راهکار ابری اتوماسیون اداری فراگستر می‌تواند هزینه‌های شما را به مقدار قابل توجهی کاهش داده و نقش مهمی در افزایش بهره‌وری سازمان شما داشته باشد.

کلام آخر

در این مقاله با مفهوم رایانش ابری یا Cloud Computing و کاربردها، مدل‌های خدمات و مزایای آن آشنا شدید. بکارگیری خدمات رایانش ابری به ویژه برای کسب و کارهایی که به دنبال افزایش بهره وری، چابکی و تسریع رشد کسب و کار خود هستند، یکی از بهترین گزینه‌هاست. تنوع خدمات رایانش ابری نیز باعث شده تا کسب و کارها و کاربران مختلف بتوانند متناسب با نیازهای خود از آنها استفاده کنند. اگر به دنبال استفاده از خدمات رایانش ابری هستید انتخاب‌های متعددی خواهید داشت، اما باید به مواردی مانند امکانات و خدمات پس از فروش آنها بیشتر دقت کنید.