معماری سرویس گرا SOA چیست و چه کاربردی در راه اندازی BPMS دارد؟

زمان تقریبی مطالعه: 7 دقیقه

معماری سرویس گرا، که به صورت مختصر SOA نیز نامیده می‌شود، یک الگوی طراحی نرم‌افزاری است که در آن، قابلیت‌ها و کارکردهای نرم‌افزاری به صورت سرویس‌ها و مولفه‌های کاربردی در سامانه‌ها و در بستر ارتباطی شبکه ارائه می‌شوند.

در این مقاله بررسی میکنیم که معماری سرویس گرا (SOA) چگونه با راه‌اندازی سیستم مدیریت فرآیندهای کسب و کار (BPMS) در ارتباط است و تأثیرات استفاده از معماری سرویس گرا در سیستم BPMS چیست؟

تعریف معماری سرویس گرا

معماری سرویس گرا یا Service-oriented Architecture یک الگوی طراحی نرم افزاری است که امکان اتصال و ارتباط بین نرم‌افزارها و سرویس‌های مختلف را به عنوان یک ماژول فراهم می‌کند. با استفاده از این الگو، نرم‌افزارها و سرویس‌ها به صورت مستقل و در عین حال یکپارچه عمل می‌کنند و هر کدام وظایف مشخص خود را دارند.

در معماری سرویس گرا، نرم‌افزارها و سیستم‌ها از طریق پروتکل‌های استانداردی مانند سرویس‌های وب (Web Services) و رابط برنامه‌نویسی کاربردی (API) با یکدیگر ارتباط برقرار می‌کنند. این ویژگی و قابلیت امکان تست و بررسی مستقل از یکدیگر برای سرویس‌ها و نرم‌افزارهای مختلف را فراهم می‌کند و سازمان‌ها می‌توانند سرویس‌های متصل موجود را حذف یا تغییر دهند.

حالا که با مفهوم معماری سرویس گرا آشنا شدیم، به بحث اصلی این مقاله، کاربرد و تأثیر استفاده از معماری سرویس گرا در راه‌اندازی و پیاده‌سازی سامانه BPMS در سازمان‌ها می‌پردازیم.

تاثیر و کاربرد معماری سرویس گرا (SOA) در راه اندازی BPMS

معماری سرویس گرا (SOA) بر پایه استفاده از سرویس‌های مختلف و اتصال آن‌ها به یکدیگر ساخته شده است. این معماری به سازمان‌ها اجازه می‌دهد تا از طریق پروتکل‌های امنی مانند API، ارتباط و یکپارچگی بین سامانه‌ها و سرویس‌های درون و بیرون از سازمان را برقرار کنند. از سوی دیگر، نرم‌افزار مدیریت فرآیندهای کسب و کار یا همان نرم‌افزار BPMS، ابزاری تخصصی برای طراحی، مدل‌سازی و خودکارسازی فرآیندهای مختلف در سازمان است. با استفاده از نرم‌افزار BPMS، می‌توانید فرآیندهای مختلفی که در سازمان وجود دارند را بهینه‌سازی کرده و در سامانه‌ها و سیستم‌های سازمانی پیاده‌سازی کنید تا به صورت خودکار انجام شوند.

معماری سرویس گرا SOA به سازمان‌ها این امکان را می‌دهد که سرویس‌ها و سامانه‌های نرم‌افزاری خود را با استفاده از پروتکل‌های امنی مانند API با یکدیگر ترکیب کنند و فرآیندهای مختلف کسب و کار را با استفاده از BPMS و متناسب با سرویس‌های متصل طراحی و پیاده‌سازی کنند.

به عنوان مثال، فرض کنید که شما قصد دارید فرایند “درخواست کالا از انبار” را طراحی کنید و می‌خواهید این فرایند را خودکارسازی کنید. شما می‌توانید با استفاده از نرم‌افزار BPMS و با در نظر گرفتن سرویس‌های متصل، فرایند ثبت درخواست و دریافت کالا از انبار را طراحی و پیاده‌سازی کنید.

برای بهبود عملکرد فرایند طراحی شده، سامانه BPMS باید با سامانه انبارداری در تعامل باشد تا اطلاعات مربوط به انواع کالاها و موجودی آن‌ها توسط BPMS فراخوانی شده و در اختیار کاربر قرار گیرد. این ارتباط از طریق معماری سرویس گرا و اتصال از طریق API صورت می‌گیرد. در صورتی که سامانه انبارداری یا سامانه BPMS از معماری سرویس گرا پشتیبانی نکنند، اتصال باید از روش‌هایی با کارایی و عملکرد ضعیفتر صورت گیرد و در برخی موارد ممکن است امکان‌پذیر نباشد.

بیشتر بدانیم: یکپارچگی با سایر سیستم های سازمانی به کمک API

به عبارت دیگر، در یک نرم‌افزار BPMS، می‌توان سرویس‌هایی که بر اساس معماری سرویس گرا طراحی شده‌اند، به عنوان بخشی از فرآیندهای کسب و کار در نظر گرفت. این سامانه‌‌های سرویس گرا می‌توانند وظایف خاصی را انجام داده و توسط سامانه BPMS و فرآیندهای مورد طراحی در آن به صورت خودکار فراخوانی شوند. به علاوه، سامانه BPMS می‌تواند با استفاده از قابلیت‌های معماری سرویس گرا، از سرویس‌های خارجی برای بهبود تعامل و همکاری با سازمان‌های دیگر نیز استفاده کند.

مزایای استفاده از معماری سرویس گرا (SOA)

با توجه به ماهیت و کارکردی که معماری سرویس گرا برخوردار است، مزایای متعددی را به همراه دارد؛ برخی از مزایای استفاده از معماری سرویس گرا یا SOA عبارت است از:

1. انعطاف‌پذیری بهتر سیستم‌ها
2. استفاده مجدد و چندباره از سیستم‌ها
3. افزایش همکاری و تعامل بین سازمان‌ها
4. هزینه پایین‌تر راه‌اندازی سامانه‌ها
5. یکپارچگی و پیوستگی نرم‌افزاری بیشتر
6. بهبود تجزیه و تحلیل داده‌ها

6 مزیت استفاده از معماری سرویس گرا

انعطاف پذیری بهتر سیستم ها

با استفاده از معماری سرویس گرا، سازمان‌ها می‌توانند به راحتی نرم‌افزارها و سرویس‌های مختلف را به یکدیگر متصل نمایند و یا سرویس‌هایی که دیگر کاربردی نیستند را حذف نمایند، در حالی که تاثیری بر روی دیگر سرویس‌ها گذاشته نشود؛ این امر موجب افزایش انعطاف پذیری سازمان‌ها و کسب و کارها می‌گذارد و آن‌ها به راحتی می‌توانند هر زمان که نیاز داشتند، بدون نگرانی از تاثیر یک سرویس بر روی سرویس‌های متصل دیگر، آن‌ها را حذف یا اضافه نموده و تغییر دهند.

استفاده مجدد و چندباره از سیستم ها

معماری سرویس گرا امکان طراحی و ساخت سرویس‌های مستقل و متصل را فراهم کرده است، که به کمک آن می‌توانید بدون نیاز به دانش کدنویسی و همچنین اعمال تنظیمات مجدد، این سرویس‌ها را به سامانه‌های دیگر متصل نمایند و بدین ترتیب امکان استفاده مجدد و چندباره از سرویس که توسط معماری SOA طراحی شده‌اند، فراهم شده است.

افزایش همکاری و تعامل بین سازمان ها

یکی از بهترین راه‌ها برای برقراری ارتباط بین سازمان‌ها و سامانه‌های خارجی – یا به عبارتی سازمان‌های دیگر – استفاده از معماری سرویس گرا است؛ به عنوان مثال انواع مختلفی از سامانه‌های دولتی در ادارات و ارگان‌های متفاوتی در حال بهره برداری و استفاده هستند و این سازمان‌ها می‌توانند اطلاعات و داده‌ها را از سامانه‌های مختلف فراخوانی نمایند و یا آن‌ها را به سامانه‌های متصل ارسال نمایند. برخی از این موارد عبارت‌‌اند از سامانه ثبت احوال، سامانه قضایی، سامانه بانکی و… .

هزینه پایین تر راه اندازی سامانه ها

مزایا و امکاناتی مانند تغییر، حذف یا اضافه کردن سرویس‌ها و نرم‌افزارها بدون نیاز به کدنویسی دوباره و عدم تاثیرگذاری بر روی سایر سرویس‌ها و سامانه‌ها، خود به خود کاهش هزینه‌های لازم برای توسعه و نگهداری از سامانه‌ها را به همراه دارد؛ بنابراین، کاهش هزینه‌های راه‌اندازی سامانه‌ها به کمک معماری سرویس گرا، یکی دیگر از مزایای استفاده از این معماری است.

یکپارچگی و پیوستگی نرم افزاری بیشتر

معماری سرویس گرا با اتصال نرم‌افزارها و سامانه‌ها و ایجاد یک ارتباط بین آن‌ها، پلی برای انتقال، ارسال و فراخوانی اطلاعات و داده‌ها بین سامانه‌ها بوجود می‌آورد و سیستم‌ها و نرم‌افزارهای متصل به یکدیگر می‌توانند به راحتی، انواع مختلفی از داده‌ها و اطلاعات را از راهی امن و سریع منتقل نمایند و به اشتراک بگذارند، که این امر موجب افزایش یکپارچگی و پیوستگی سیستم‌ها و سامانه‌های سازمانی و اداری می‌گردد.

معماری سرویس گرا در کنار BPMS، تاثیرات متعددی را با خود به همراه می‌آورد. به طور کلی، این معماری منجر به افزایش انعطاف‌پذیری و چابکی سامانه‌ها می‌شود، هزینه‌های توسعه و نگهداری آن‌ها را کاهش می‌دهد و در عین حال یکپارچگی و پیوستگی در اشتراک‌گذاری و فراخوانی داده‌ها و اطلاعات بین نرم‌افزارها و سامانه‌های استفاده شده در سازمان‌ها را فراهم می‌کند؛ این امر تاثیر بسیار مثبتی بر روی بهبود عملکرد و افزایش بهره‌وری فرایندهای طراحی شده به کمک BPMS می‌گذارد.

بهبود تجزیه و تحلیل داده ها

معماری سرویس گرا امکان اشتراک‌گذاری و دسترسی به داده‌ها را در سراسر سازمان فراهم می‌کند. با استفاده از سرویس‌های مستقل و استاندارد، امکان انتقال و تبادل داده‌ها بین سیستم‌ها و بخش‌های مختلف سازمان وجود دارد. این امر به سازمان‌ها کمک می‌کند تا داده‌ها را بهبود یافته به اشتراک بگذارند و تجزیه و تحلیل داده‌ها را به راحتی و در کمترین زمان انجام دهند.

سخن پایانی

در این مقاله، به بررسی جزئیات معماری سرویس گرا SOA و تعریف آن پرداخته شده است. همچنین، کاربردها و مزایای استفاده از معماری سرویس گرا SOA در همراهی با نرم افزار BPMS در سازمان‌ها مورد بررسی قرار گرفته است. می‌توان به طور کلی این نکته را بیان کرد که معماری سرویس گرا SOA و نرم افزار BPMS دو سرویس مستقل هستند که به صورت تکمیلی و ترکیبی با یکدیگر در سازمان‌ها استفاده می‌شوند. این ترکیب، قابلیت‌ها و قدرت‌های خاص خود را در ارتقاء عملکرد و بهره‌وری سازمان‌ها به ارمغان می‌آورد.

سوالات متداول

معماری سرویس گرا SOA چیست؟

معماری سرویس گرا (Service-Oriented Architecture یا SOA) یک الگوی معماری نرم‌افزاری است که برای طراحی و توسعه سامانه‌های نرم‌افزاری استفاده می‌شود. در SOA، سامانه‌ها به عنوان سرویس‌های مستقل و قابل استفاده مجدد مدل‌سازی می‌شوند و توسط پروتکل‌های استاندارد ارتباط برقرار می‌کنند. این سرویس‌ها می‌توانند به صورت مجازی، توزیع شده و در سطح سازمان یا بین سازمان‌ها مورد استفاده قرار بگیرند.

مهم ترین مزایای معماری سرویس گرا چیست؟

معماری سرویس گرا (SOA) دارای بسیاری از مزایا است که درادامه به برخی از مهم‌ترین آنها اشاره می‌کنم: قابلیت استفاده مجدد از سرویس‌ها، افزایش انعطاف‌پذیری سامانه‌ها، بهبود ادغام سیستم‌ها با یکدیگر، کاهش هزینه‌های راه‌اندازی سامانه‌ها، بهبود تجزیه و تحلیل داده‌ها و… .